ถังดับเพลิง "ถังเขียว" คืออะไร? บรรจุสารอะไร?

ประเภทของถังดับเพลิงที่ใช้กันทั่วไปในปัจจุบัน มีหลากหลายประเภท แต่ประเภทที่ได้รับการสอบถามถึงข้อมูลมากที่สุดประเภทหนึ่งเลยก็คือ ถังดับเพลิงสีเขียว ถังเขียว บรรจุสารดับเพลิงอะไร แตกต่างจากประเภทอื่นๆอย่างไร?

ถังดับเพลิงถังสีเขียว อาจมีชื่อเรียกหลายแบบ เช่น

- NON-CFC

- สารเหลวระเหย

- BF2000 (ชื่อยี่ห้อ)

- ฮาโลตรอน (ชื่อยี่ห้อ)

- สารสะอาด

ซึ่งชื่อที่ทั้งหมดนี้ หมายถึงสารดับเพลิงประเภท "สารสะอาด" บางชื่อใช้เป็นชื่อยี่ห้อ (BF2000, ฮาโลตรอน) บางชื่อสื่อถึงลักษณะทางกายภาพหรือคุณสมบัติของตัวสาร (สารเหลวระเหย, NON-CFC) แต่ทั้งหมดนี้คือสารกลุ่มเดียวกัน มีลักษณะทางกายภาพใกล้เคียงกัน แต่มีสูตรทางเคมีแตกต่างกันไป (ยกตัวอย่างเหมือนน้ำอัดลม มีโค้ก เป็บซี่ โซดา น้ำส้ม น้ำแดง หลายประเภทแต่เรียกรวมๆก็คือน้ำอัดลม)

ข้อดีของสารดับเพลิงประเภทสารสะอาด คือเมื่อฉีดใช้งานแล้ว ตัวสารจะระเหยไปเองจนหมด ไม่มีคราบสกปรกของตัวสารดับเพลิงเหมือนสารดับเพลิงประเภทอื่นเช่น เคมีแห้ง หรือ โฟม ทำให้เหมาะกับใช้งานในห้องปรับอากาศ อาคารสำนักงาน หรือใช้งานกับอุปกรณ์ที่มีมูลค่าสูง



จุดเริ่มต้นถังเขียว มาจากถังดับเพลิงประเภท BCF

ถังดับเพลิงBCF เป็นถังดับเพลิงประเภทสารสะอาดที่พัฒนามาเพื่อใช้ในพื้นที่เฉพาะ ที่ไม่ต้องการให้เกิดฝุ่นผงหรือคราบสกปรก เช่น บนเครื่องบินหรือพื้นที่ที่จัดเก็บวัสดุมูลค่าสูง ซึ่งแรกเริ่มใช้น้ำยาประเภท BCF (Bromochlorodifluoromethane) ใช้ชื่อทางการค้าของตัวน้ำยาชนิดนี้ คือ Halon1211(ฮาล่อน1211) หรือ Freon12B1(ฟรีอ้อน12บี1)

ซึ่งเมื่อหลายสิบปีก่อน จะบรรจุอยู่ในถังดับเพลิงสีเหลือง

ข้อดีของสารดับเพลิง BCF คือ สามารถดับไฟได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยที่ไม่ก่อให้เกิดคราบสกปรกหรือความเสียหายต่อสิ่งที่อยู่โดยรอบ แต่ถังดับเพลิง BCF เองก็มีข้อเสียที่สำคัญอยู่ประการหนึ่งเลยก็คือ ตัวสาร มีค่าการทำลายชั้นบรรยากาศ Ozone Depletion Potential (ODP) ที่สูงมาก

**ปริมาณ Halon1211 เพียงแค่ 1 กิโลกรัม สามารถทำลายโอโซนได้ถึง 50 ตัน หรือ 50,000 กิโลกรัม**

เมื่อทั่วโลกต่างเริ่มตระหนักถึงค่าทำลายโอโซนและโลกร้อน เมื่อปี พ.ศ.2530 จึงได้เกิดสนธิสัญญามอนทรีออล สนธิสัญญาสากลที่ว่ากันด้วยเรื่องของการควบคุม ยับยั้ง และลดการผลิตและการใช้งานสารต่างๆที่มีค่าทำลายโอโซนขึ้น

โดยประเทศไทยเองก็เป็นหนึ่งในประเทศที่อยู่ในสนธิสัญญานี้ด้วย

ซึ่งสาร BCF ถือเป็นสารลำดับแรกๆที่ต้องถูกยกเลิกการผลิตและการใช้งานเนื่องจากมีค่าทำลายโอโซนสูงมากๆ

ภายในปี พ.ศ.2537 สาร BCF ถูกจำกัดการใช้งานให้เหลือเพียง 25% ทั่วโลก

และถัดมาในปี พ.ศ.2539 สาร BCF ได้ยกเลิกการผลิตและการใช้งานทั่วไปลงอย่างถาวร

ทำให้ต่อมามีการพัฒนาสารดับเพลิงเพื่อมาทดแทนการใช้งานแทนสาร BCF

ซึ่งก็คือประเภท HCFCs (hydrochlorofluorocarbon) โดยมีสารที่มีเครื่องหมายการค้าที่เราคุ้นหูกันดีคือ Halotron (ฮาโลตรอน) และยังมียี่ห้ออื่นอีกซึ่งก็คือ BF2000 (สารคนละสูตรกับ Halotron) ซึ่งยังคงมีค่าทำลายโอโซนอยู่ แต่น้อยกว่าเดิมมาก เมื่อมีสารดับเพลิงประเภทฮาโลตรอนออกมาบรรจุในถังดับเพลิง ก็ได้ใช้เป็นถังดับเพลิงสีเขียวแทน เพื่อแยกความแตกต่างของสารที่บรรจุในถังดับเพลิง ว่าเป็นสารดับเพลิงประเภทใหม่ที่ไม่ใช่ BCFหรือHalon จึงเป็นจุดกำเนิดของถังดับเพลิงสีเขียวนั่นเอง และหลายยี่ห้อก็จะใส่ข้อความว่า NON-CFC ซึ่งหมายถึงว่าไม่มีสารCFC (แต่ความจริงคือยังมีสารCFCอยู่)

หมายเหตุ: สาร HCFCs เอง ในสนธิสัญญามอนทรีออล ก็ได้ควบคุมการใช้งานและลดโควต้าการผลิตและนำเข้าเรื่อยมา โดยมีจุดมุ่งหมายคือการหยุดใช้งานถาวรภายในปี พ.ศ.2573

และในปัจจุบัน มีการพัฒนาสารดับเพลิงที่สามารถลดค่าทำลายโอโซนลงจนไม่เหลือเลยได้ (odp = 0) ก็คือ
ประเภท HFCs (Hydrofluorocarbon)

และทางบริษัท สยามเบสท์ สตีล เวิร์คส์ ก็ได้นำมาบรรจุและจำหน่ายในถังดับเพลิงสีเขียว โดยใช้ชื่อทางการค้าว่า

"SATURN Clean Agent"

SATURN Clean Agent 10lbs

การพัฒนาของการดับเพลิงสารสะอาด

BCF (Halon1211)

v

HCFCs (Halotron,BF2000)

v

HFCs (Saturn Clean Agent)

สารประเภทนี้จัดว่าเป็น Liquefied Gas คือเมื่ออยู่ในสถานะปกติจะมีสถานะเป็นก๊าซ และเมื่อถูกบรรจุในภาชนะที่มีแรงดันจะเป็นสถานะเป็นของเหลว ลักษณะทางกายภาพคิดภาพง่ายๆก็เหมือนกับก๊าซหุงต้มตามบ้านนั่นเอง แต่สารสะอาดไม่ติดไฟและไม่นำไฟฟ้า

ข้อดี
- สามารถดับเพลิงได้โดยไม่ทิ้งคราบสกปรก หรือสร้างความเสียหายแก่บริเวณโดยรอบ

- เหมาะสำหรับใช้งานกับอุปกรณ์ไฟฟ้า อุปกรณ์อิเล็คทรอนิคส์ที่มีมูลค่าสูง

- ดับเพลิงได้ทุกประเภท A B C
- เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากกว่าเดิม ไม่มีค่าทำลายโอโซน (ODP=0)

ข้อเสีย
- ราคาสูงกว่าสารดับเพลิงประเภทอื่น

- เหมาะสำหรับใช้งานได้เฉพาะในอาคาร หรือพื้นที่ปิดเท่านั้น

ข้อควรระวังในการใช้งาน

สารสะอาดดับเพลิงมีความเย็นที่สูงมากๆ ตัวสารนั้นเมื่อถูกฉีดออกมาจะมีอุณหภูมิเย็นติดลบ

การสััมผัสสารดับเพลิงโดยตรง อาจทำให้เกิดการบาดเจ็บรุนแรงจากความเย็นกัดได้ (frostbite)

ถังเขียวเหมือนกัน แต่ภายในกลายเป็นโฟม!?

คนทั่วไปอาจสับสนและเข้าใจผิดกันบ่อยๆ เพราะในระยะหลังมานี้ มีถังดับเพลิงประเภท Low Pressure Water Mist ซึ่งมีเครื่องหมายการค้า FireAde2000, Softex และ SC-AFFF ได้ถูกนำมาบรรจุใส่ในถังดับเพลิงสีเขียวเช่นกัน

และได้ใช้คำว่า "NON CFC" บนฉลากด้วย (ซึ่งแน่นอนว่าไม่มี CFC เพราะตัวสารไม่ใช่ก๊าซ) ทำให้เกิดการสับสนกับถังดับเพลิงสีเขียวประเภทสารสะอาด

สารดับเพลิงประเภท Low Pressure Water Mist จะมีลักษณะเป็นน้ำผสมโฟม เป็นฟองสีขาว มีข้อดีคือ สามารถดับไฟได้หลายประเภท ใช้งานได้ทั่วไปทั้งในและนอกอาคาร

แต่..ไม่สามารถเอามาใช้ทดแทนถังดับเพลิงประเภทสารสะอาดได้ในบางพื้นที่ หากนำไปฉีดใช้งานกับอุปกรณ์ไฟฟ้าหรืออุปกรณ์อิเล็คทรอนิคส์ อาจทำให้อุปกรณ์เสียหายร้ายแรงได้

สำหรับการใช้งานภายในสำนักงาน ห้องไฟฟ้า ห้องเซิฟเวอร์ ห้องคอนโทรล ห้องเก็บเอกสาร อุปกรณ์ที่มีมูลค่าสูง ควรใช้ถังดับเพลิงประเภทสารสะอาด หรือ CO2 เนื่องจากไม่มีคราบสกปรกในการใช้งาน ไม่มีน้ำหรือคราบน้ำ และไม่มีผลกระทบต่อทรัพย์สินโดยรอบ

โปรดดูฉลากถังดับเพลิงให้แน่ใจประเภทสารดับเพลิง เพื่อความเหมาะสมกับการใช้งานในแต่ละพื้นที่

SATURN รู้ลึก รู้จริง เรื่องถังดับเพลิง

-------------------------------

บทความโดย

บจ. สยามเบสท์ สตีล เวิร์คส์

สงวนลิขสิทธิ์ทั้งบทความและรูปภาพประกอบ โดยผู้เขียน

ห้ามนำส่วนใดส่วนหนึ่งของบทความหรือทั้งหมดไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาต